Hiện nay, khi ly hôn sẽ gặp phải nhiều vấn đề cần phải giải quyết giữa vợ và chồng, một trong những vấn đề quan trọng nhất thường xuyên gặp phải khi ly hôn là ai sẽ có quyền nuôi, chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp các thông tin về quyền nuôi con sau ly hôn và các nghĩa vụ của cha mẹ đối với con sau ly hôn.
1. Quyền nuôi con sau ly hôn được quy định như thế nào?
Căn cứ tại Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình quy định về việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn như sau:
i. Sau khi ly hôn thì cha mẹ vẫn có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
ii. Vợ chồng có thể thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con và các quyền, nghĩa vụ của mỗi bên đối với con sau khi ly hôn. Trường hợp không thỏa thuận được, Tòa án sẽ quyết định căn cứ dựa vào quyền lợi của con, nếu con từ đủ 7 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
iii. Trường hợp con dưới 36 tháng tuổi thường được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện hoặc có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.
Ví dụ: Anh K và chị T quyết định ly hôn sau 7 năm kết hôn, hai người có con chung là S năm nay 5 tuổi. Anh K ngỏ ý muốn được đưa S về chung sống với mình, nhưng xem xét tình hình của chồng thu nhập chưa ổn định thì chị T không đồng ý vì cho rằng mình có thể chăm sóc, nuôi dưỡng con tốt hơn anh K. Sau đó, anh K và chị T đã thỏa thuận quyết định để chị T là người trực tiếp nuôi con để đảm bảo con có một môi trường sống ổn định, tích cực. Anh K sẽ có nghĩa vụ chu cấp cho bé S mỗi tháng 5 triệu và có thể qua thăm con mỗi cuối tuần. Thỏa thuận trên đã được Tòa án chấp thuận.
2. Điều kiện giành quyền nuôi con sau khi ly hôn
Muốn giành quyền nuôi con cha, mẹ cần phải đáp ứng được các điều kiện sau:
i. Vợ, chồng tự thỏa thuận với nhau về người trực tiếp nuôi con, cùng với các quyền và nghĩa vụ của mỗi bên đối với con sau khi ly hôn.
ii. Cần phải chứng minh điều kiện của mình khi thỏa thuận để đảm bảo được các quyền lợi của con một cách tốt nhất như:
- Điều kiện về vật chất: Học phí, ăn uống, môi trường học tập, sinh hoạt… Các bên có thể chứng mình bằng cách trình bảng lương, các giấy tờ chứng minh thu nhập của mình, các nguồn tài chính khác cũng như cách chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn.
- Điều kiện về tinh thần: Thời gian có thể vui chơi, chăm sóc, dạy dỗ, giáo dục con…
3. Quy định về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn
Theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn:
i. Khi có yêu cầu của cha đẻ, mẹ đẻ;
Trường hợp có các căn cứ cho rằng người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì dựa trên cơ sở lợi ích của con thì các cơ quan có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con bao gồm:
- Người thân thích;
- Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;
- Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;
- Hội liên hiệp phụ nữ.
ii. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sẽ được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau:
- Cha mẹ có thể tự thỏa thuận về việc thay đổi người nuôi dưỡng con. Sự thỏa thuận dựa trên tinh thần tự nguyện và phải đảm bảo được lợi ích của con tốt nhất.
- Nếu người đang trực tiếp nuôi con không đủ điều kiện để chăm sóc, giáo dục, và sức khỏe cho con.
- Và trường hợp con đủ 7 tuổi trở lên, Tòa án sẽ xem xét nguyện vọng của con trước khi quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
Ví dụ: Anh T và chị M ly hôn sau 6 năm kết hôn, có một con chung là G, và quyền nuôi con được trao cho anh T do điều kiện kinh tế của anh tốt hơn. Tuy nhiên sau một năm, anh T bắt đầu gặp khó khăn trong việc chăm sóc con vì công việc quá bận rộn, thường xuyên đi công tác xa. Lúc này, người chị ruột của anh T tức cô ruột của bé G, nhận thấy rằng đứa trẻ không được chăm sóc đúng mức, thường phải ở nhà một mình hoặc gửi nhờ hàng xóm trông coi. Do lo lắng cho sức khỏe và sự phát triển của cháu, cô đã gửi đơn yêu cầu lên tòa án, đề nghị được thay đổi người nuôi dưỡng, mong muốn mẹ bé sẽ là người nuôi con vì nhận thấy bé G vui vẻ, hạnh phúc khi chơi với mẹ và điều kiện chăm sóc của chị M tốt hơn anh T hiện tại.
iii. Trường hợp nếu xét thấy cả cha lẫn mẹ đều không có đủ điều kiện để trực tiếp nuôi con thì Tòa án sẽ quyết định giao con cho người giám hộ theo luật định.
Ví dụ: Anh Q và chị L ly hôn, và quyền nuôi con được giao cho anh Q. Tuy nhiên, sau một thời gian, cả anh Q và chị L một lúc đều rơi vào tình trạng khó khăn. Anh Q bị mất việc và phải chuyển đến một tỉnh khác để tìm kiếm cơ hội làm việc, trong khi chị L gặp vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và không còn khả năng tự chăm sóc bản thân. Trong tình hình này, con của họ là bé A không còn nhận được sự chăm sóc đúng mức, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và học tập của bé. Tòa án xem xét và quyết định trao quyền giám hộ cho một người thân trong gia đình đó là ông bà nội của bé A, được xác định là có đủ khả năng tài chính, sức khỏe và tình cảm để đảm bảo bé A được nuôi dưỡng và phát triển trong một môi trường ổn định hơn. Quyết định này của tòa án nhằm bảo vệ quyền lợi tối cao của đứa trẻ, giúp bé tránh khỏi những ảnh hưởng tiêu cực từ hoàn cảnh khó khăn của cha mẹ.
4. Nghĩa vụ và quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con
Căn cứ theo Điều 82 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn:
i. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con phải tôn trọng quyền của con khi sống chung với người trực tiếp nuôi.
ii. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con phải có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
iii. Có quyền thăm nom con mà không bị ai cản trở.
Trường hợp cha, mẹ không trực tiếp nuôi con làm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc chăm sóc, nuôi dưỡng con thì người trực tiếp nuôi con có thể yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.
5. Nghĩa vụ và quyền của cha mẹ trực tiếp nuôi con đối với bên còn lại sau khi ly hôn
Căn cứ tại Điều 83 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về quyền, nghĩa vụ của cha, mẹ trực tiếp nuôi con đối với người không trực tiếp nuôi con như sau:
i. Cha, mẹ trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu người không trực tiếp nuôi con thực hiện các nghĩa vụ theo quy định, yêu cầu người không trực tiếp nuôi con cùng với gia đình tôn trọng quyền được nuôi con của mình.
ii. Cha, mẹ là người trực tiếp nuôi con cùng với thành viên trong gia đình tôn trọng, không được cản trở người không trực tiếp nuôi con trong việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con.
Như vậy, qua bài viết trên có thể thấy rằng quyền nuôi con không chỉ là vấn đề pháp lý mà đó còn là nghĩa vụ lớn lao của cha mẹ. Cho dù có quyết định như thế nào, thuộc về ai thì điều quan trọng nhất vẫn là đảm bảo đứa trẻ được lớn lên, phát triển trong một môi trường an toàn, ổn định và nhận đầy đủ tình thương từ cha mẹ.